Imprezy i wycieczki | Biuro | Kontakt

„Na Baby pruskie do Bartoszyc” wycieczka nie tylko dla mężczyzn – wycieczka krajoznawcza 02.09.2023 r.

W ramach cyklu „Z przewodnikiem PTTK za miasto”, Koło Przewodników i Pilotów Turystycznych im. R. Gierzyńskiego przy PTTK Oddział Ziemi Elbląskiej w dniu 02.09.2023 r., zorganizowało kolejną wycieczkę autokarową „Na Baby pruskie do Bartoszyc”
Wycieczkę poprowadziła przewodnik PTTK Elbląg: Małgorzata Światkowska.

Zapraszamy na relację.

„Na baby pruskie do Bartoszyc – wycieczka nie tylko dla mężczyzn :-)”

Tym razem pognało nas pod rosyjską granicę tam, gdzie bociany zawracają. Niestety, te sympatyczne ptaki nie czekały na nas, już odleciały w kierunku Afryki, ale nie mniej sympatyczne Górowo Iławeckie, urokliwie położone na siedmiu wzgórzach (jak Rzym) otwarło przed nami swe podwoje. W tym małym miasteczku było co zwiedzać, ponieważ w 1945 r. czerwonoarmiści oszczędzili architekturę, skupiając się raczej na jej mieszkańcach. Ostatnimi czasy Górowo wypiękniało dzięki należycie wykorzystanym środkom finansowym, pozyskanym z racji przynależności do sieci miast dobrego życia – Cittaslow. Przywitało nas rześkie, wrześniowe powietrze nasycone aerozolem solanki znad tężni przy Stawie Garncarskim. Nim doszliśmy do ratusza, położonego centralnie na rynku jednego ze wzgórz, podziwialiśmy zabytkowe kamienice i średniowieczny układ urbanistyczny dawnego Landsbergu. Rynek pełnił właśnie swą odwieczną funkcję. Pod ścianą ratusza, na poziomie wysokich piwnic (pamiętających czasy krzyżackie) mieszkańcy rozłożyli towary do handlu: różne starocie, rękodzieło i pamiątki tak, że szukając tablicy upamiętniającej XVII w. egzekucję czarownicy z Augam, musieliśmy zaglądać pod ławy kupieckie. Sprawny XVIII – wieczny zegar na oryginalnej, ratuszowej wieżyczce ponaglił nas na spotkanie z księdzem w greckokatolickiej cerkwi Podwyższenia Krzyża Świętego. W budowli dawnego gotyckiego kościoła katolickiego podziwialiśmy ikonostas Jerzego Nowosielskiego – jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy, a ksiądz opowiedział o pięknych barokowych polichromiach na drewnianym stropie świątyni. Na kolejnym górowoiławeckim wzgórzu czekała na nas kawa z pyszną domową szarlotką w restauracji o nazwie „Natangia” – nawiązującej do obszaru, na którym jeszcze 800 lat temu żyło pruskie plemię Natangów.

We wsi Wojciechy urzekł nas mały XIV – wieczny kościółek, ale z barokowym obliczem, wyposażony w pięknie polichromowane: ołtarz i ambonę oraz zachowane po ewangelikach empory. Równie, jak nie bardziej ekscytujący, był tamtejszy proboszcz, który arcyciekawie opowiadał o kościele, historii okolicy i współczesności. W sąsiedniej miejscowości – Tolku, rzuciliśmy okiem na pałac z końca XVII w., dawniej pruskiego, rodu von Tettau, obecnie siedziba prywatna, dobrze zachowany, acz niedostępny dla turystów.
Zwiedzanie Bartoszyc rozpoczęliśmy od „Doliny Róż” – pierwotnej, średniowiecznej lokalizacji miasta Rosenthal, gdzie na lewym brzegu Łyny, na ruinach zamkowej kaplicy wybudowano w XV w. kościół Św. Jana Chrzciciela z zachowanymi barokowymi: ołtarzem oraz amboną dłuta znanego snycerza Izaaka Rigi. Po zamku krzyżackim nie ma w Bartoszycach śladu, z tego samego powodu co w Elblągu. Spacerując po Parku Elizabeth u podnóża Góry Zamkowej, podziwialiśmy staw w kształcie serca, a wszystko utworzone przed 120 laty dla upamiętnienia ukochanej kobiety. Panowie, bierzcie przykład z pruskiego starosty! W rogu parku pruskie władze założyły na 7 tarasach cmentarz żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej.

Po smacznej przerwie obiadowej w „Barze PRL” (powinien się nazywać raczej „neoPRL”) przyszła kolej na „Kamień Bartów” – Bartenstein – Stare Miasto po prawej stronie Łyny. Czternastowieczny, pierwotnie i teraz katolicki kościół Św. Jana Ewangelisty i M.B. Częstochowskiej był swego czasu najbogaciej wyposażoną świątynią w Prusach Książęcych. Niestety po niszczycielskich działaniach armii radzieckiej w 1945 r. z dawnego wyposażenia niewiele się zachowało, głównie – późnogotycki krucyfiks z uszkodzoną od pioruna ręką Chrystusa. Pozbawione zabytkowego prospektu XVII – wieczne organy Wernera z Elbląga udało się naprawić i działają do dziś, ale ołtarz główny jest poskładany z elementów XIX i XVII w. przywiezionych z kaplicy pałacowej Donhofów w Drogoszach oraz kościoła w Tylży.

Doskonale zachował się układ urbanistyczny miasta dwóch toporów w herbie (bo „barte” w jęz. Staroniemieckim oznacza – topór). Na długim – 250 m placu rynkowym brakuje zabytkowego ratusza zniszczonego skutecznie przez żywioły w XIX w., ale są wokół „różnej maści” kamieniczki o neoklasycystycznych i bezstylowych fasadach. Mieliśmy okazję wdrapać się na ostatnią kondygnację gotyckiej Bramy Lidzbarskiej – jedynego ocalałego fragmentu murów miejskich, aby z maleńkich okienek zerknąć na panoramę miasta i zobaczyć 100 – letni mechanizm zegara ważący ok. 0,5 tony. Obawialiśmy się tylko, by nas w niej nie zamknięto, ponieważ kończył się czas urzędowania tamtejszego biura IT, a po drugie – brama ma za sobą tradycje więzienne.

Jak na początek września przystało, nawiązaliśmy kontakt (chociaż wzrokowy) ze szkołą. Przed XVIII-wiecznym budynkiem najstarszej szkoły w Bartoszycach obejrzeliśmy współczesny pomnik Św. Brunona, uznanego w 2009 r. za patrona miasta. Sama szkoła, obecnie Liceum Ogólnokształcące im. St. Żeromskiego, sięga korzeniami edukacyjnymi do parafialnej szkoły założonej przez Krzyżaków w 1377r.

Wisienką na naszym turystycznym torcie (a może rzeczonej wcześniej szarlotki) były … oczywiście, „Baby pruskie”. Te kamienne, granitowe posągi o wdzięcznych imionach: Bartel i Gustebalda stojące na małym skwerku wśród zieleni drzew, przypominają o początkach historii terenów naszego województwa, o czasach plemion pruskich. Znamy 11 bab, które pozostały po kulturze pruskiej z I. tysiąclecia n.e. i są umieszczone (oprócz Bartoszyc) w Królewcu, Gdańsku, Olsztynie, Toruniu, Kętrzynie, a jedna tkwi w podmurówce kościoła w Prątnicy. Kim są te baby, dlaczego je wykuto? Tego nikt na pewno nie wie, historycy spekulują. Jedni twierdzą, że to pruskie kamienie graniczne, inni – że to rzeźby pokutne, jeszcze inni, że przedstawiają lokalne bóstwa pruskie bądź wojowników, czy kapłanów. Nieważne. Ważne, że ich widok pobudza wyobraźnię, skłania do refleksji i uruchamia zainteresowania historią oraz kulturą naszej Małej Ojczyzny.

Myślę, iż wycieczka się udała; pogoda dopisała (mimo wcześniejszych kilku dni deszczowych), jedzonko byłe pyszne, uczestnicy – jak zwykle – współtworzyli przyjazną atmosferę, a kierowca jechał dobrze i bezpiecznie. Podczas tego wyjazdu wycieczkowicze poznali dwa główne ośrodki dwóch historycznych krain plemion pruskich: Natangii i Barcji.

Małgorzata Światkowska pilot wycieczek i przewodnik turystyczny

Zapraszamy do obejrzenia relacji fotograficznej Wanda Golias
https://www.facebook.com/wanda.golias/posts/pfbid02Pi5HbGDJo97n2JGR9oEEgJd6LGiNJAPvkpiVsLt14qCDEW4DiqiJwNX5thLUJtD3l
https://www.facebook.com/wanda.golias/posts/pfbid0JaNMY1hqVgeLs6XpRM67oKvTdWQDmU1YP13ytjA14PFyxWf7gUTxfs3h8fwgnJbdl
https://www.facebook.com/wanda.golias/posts/pfbid02bLECD6YynUvFx85iUQYyDF9yUa9h7sLngrEzEDBjxnFsiupt9ykDALGmqsUzSxoRl
oraz relacji Jacka Węgielewskiego
https://infopl.info/2023/z-pttk-przez-barcje-i-natangie

Małgorzata Światkowska