Imprezy i wycieczki | Biuro | Kontakt

3 października 2015 roku odbyła się pierwsza wycieczka w ramach nowego cyklu - „Z przewodnikiem PTTK za miasto”. Nowa propozycja programowa PTTK Oddział Ziemi Elbląskiej w Elblągu, realizowana przez Koło Przewodników i Pilotów Turystycznych PTTK im. R. Gierzyńskiego, poświęcona była Żuławom Elbląskim.

Jak nakazuje tradycja, naszym pierwszym obowiązkowym punktem było najniżej położone miejsce w Polsce – czyli Raczki Elbląskie z wysokością 1,8 p.p.m. Oczywiście skutecznie były „obalone” wszelkie dążenia do zdyskredytowania tego miejsca. Ani Marzęcino czy Wikrowo nie odbierze nam depresji wytyczonej już w 1947 roku. Przy okazji dowiadujemy się dlaczego nie ma Karczowisk Dolnych a są Raczki Elbląskie – chodziło tylko o drobny błąd w tłumaczeniu nazwy Unterkerbswalde, gdzie chochlik wpisał Krebs czyli rak … a dalej już poszło.

Punkt drugi. Śmiało możemy powiedzieć, iż wieś Tropy Elbląskie to unikat w skali europejskiej. Miejscowość ta ok. roku 1980 wraz z całym założeniem ruralistycznym oraz zabudową, rzeką, drzewami, mostkami oraz okolicznymi polami, została wpisana do rejestru zabytków. Mówimy tu o „ulicówce wodnej”, nieco zniekształconej przez współczesność (a raczej zniszczonej!), do roku 1912 nie było tu drogi bitej. Jej szlakiem komunikacyjnym, była rzeka a nad nią „stały” (ostatni dom już jest w stanie „agonalnym”) frontami domy z podcieniem.

Kierując się w stronę jeziora Druzno, odkrywamy tuż za Żurawcem przy drodze, pomnikowy dąb, niewiele ustępujący rozmiarami dębowi sprzed poczty elbląskiej. Następna ciekawostka to „malowany” dom Sołtysa w Węglach. Typ domu wzdłużnego z zachowanym domem mieszkalnym i oborą. Najpiękniejszy jest oczywiście dom, drewniany z pięknie pomalowanymi ścianami oraz misternej roboty, zdobieniami laubzekinowymi. Nieco dalej mijamy ceglaną budowlę z dziwnymi datami na ścianie. Jest to pozostałość dawnego wiatraka holenderskiego, należącego do rodziny Penner, prawdopodobnie wybudowany w 1859 r, przebudowany w 1933 r. na młyn elektryczny (stąd te daty 1859-1933).

Punkt trzeci. Węgle-Żukowo nad jeziorem Druzno. Dawna siedziba bazy rybackiej a obecnie własność PZW z Elbląga. To tu, jeszcze przed wojną zawijały statki pasażerskie z gośćmi, którzy kierowali się do zajazdu „Trzy róże” (niem. Drei Rosen). Zachowany do dzisiaj dom w stylu domu podcieniowego, pochodzi z końca XIX w. obecnie własność rolnika. Tuż obok zabudowań, nieprzerwanie leci woda z „zawiniętej” rury. Jest to artezyjski wypływ wody pochodzącej Aż z Pojezierza Iławskiego!

Podążając w kierunku miejscowości Dzierzgonka, mijamy specyficzną miejscowość – Krzewsk. To tu zachowało się bardzo dużo domów dawnych osadników holenderskich, usytuowanych szczytami do drogi … a posadowionych na terpach. Terp to niewielkie wyniesienie ponad poziom okolicznych pól, zabezpieczające domostwo przed zalewaniem wodami powodziowymi. Po przekroczeniu rzeki Balewki, tu szeroko rozlanej, mijamy żuławski las olchowy tzw. „ols” lub „oles”, z mchem na pniach, sięgającym nawet do dwóch metrów.

Punkt czwarty. Wieś Dzierzgonka nad rzeką Dzierzgoń. Nasze odwiedziny to przede wszystkim jeden z niewielu spotykanych zabytków hydrotechnicznych – most obrotowy. Już niestety nieczynny, ale dzięki renowacji, odzyskał dawny blask. Sama wieś, to też ulicówka, ale przywałowa. Po obu stronach rzeki, wały jako drogi a za nimi poniżej domostwa. Większość budynków za wałami stoi poniżej poziomu wody w rzece. Tuż za mostem, już w Nowym Dolnie oglądamy skromny dom podcieniowy wsparty na czterech okrągłych słupach.

Z Dzierzgonki jedziemy do miejscowości Jezioro, gdzie znajduje się jeden z nielicznych na Żuławach, budynek dawnego domu modlitewnego mennonitów. Wzniesiony w 1865 roku, służył menonitom do końca wojny, po wojnie krótko była w nim kaplica a w czasach PGR – ów, jako magazyn zbożowy. Obecnie pusty, niszczejący, zaniedbany zabytek. Tuż za domem modlitewnym, znajduje się niewielki cmentarz mennonicki na planie kwadratu, posadowiony na wysokim terpie. Z nielicznych nagrobków, wyróżnia się grobowiec rodziny Bartel z 1931 z Karczowisk Górnych (niem. OberKerbswalde). Miejscowość Jezioro to oczywiście, najsłynniejszy most zwodzony na Żuławach. Bardzo wdzięczny obiekt dla fotografów, należy do najstarszych tego typu w mostów w Polsce, wybudowany w 1895 roku.

Punkt piąty. Przepompownia parowa w Różanach. Jedyny taki obiekt na Żuławach Wiślanych z zachowanym urządzeniem parowym, służącym do przepompowywania wody. Maszyna parowa powstała w 1891 roku. Cały kompleks składa się z urządzeń wyprodukowanych przez dwóch największych przemysłowców Elbląga – Ferdynanda Gottlob Schichau oraz Franza Komnick. Obiekt położony jest na terenie gminy Gronowo Elbląskie i jest własnością Żuławskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu.

Oczywiście jadąc w kierunku przepompowni, zatrzymujemy się także przy kolejnym zabytku hydrotechnicznym, czyli moście żelbetonowym z 1912 roku w Różanach.

Punkt szósty. Wieś, mająca krzyżackie pochodzenie, o której możemy powiedzieć – „zabytkowa wieś”. To tu istnieje swoisty „kompleks” mennonicki w postaci domu modlitewnego, dzwonnicy (ewenement!) oraz cmentarza. W związku z pojednaniem się zwaśnionych grup mennonitów, oraz nieco dzięki wielkiej powodzi w 1888 roku, postanowiono wybudować nowy dom modlitewny w Rozgarcie (niem. Preußisch Rosengart), nowa gmina przyjęła nazwę w 1890 roku grupa przyjęła nazwę Thiensdorf-Markushof, czyli Jezioro-Markusy. We wsi znajdują się dwa domy podcieniowe, jeden z podcieniem szczytowym z II poł. XVIII w. oraz drugi z 1749 roku z podcieniem frontowym, wspartym na 6 słupach.

Powrót w kierunku Gronowa Elbląskiego wiedzie piękną aleją platanową. W Gronowie Elbl. oglądamy zabytkowy dworzec kolejowy, zbudowany w konstrukcji ryglowej.

Punkt siódmy. Zwiedzamy „królewską” wieś Oleśno (niem. Preußisch Königsdorf), krótki spacer, począwszy od kapliczki z pocz. XIX w. poprzez park dawnego założenia ogrodowego przy nieistniejącym domu podcieniowym Martina Friese z 1795 roku, gdzie zwiedzamy starą altanę ogrodową z przepięknymi malowidłami rodzajowymi. Na koniec zostajemy przywitani i ugoszczeni w „Stodolarni”, którą „władają” członkowie Stowarzyszenia Mieszkańców Wsi „Oleśno- wieś z pomysłem”. Jeszcze raz serdecznie dziękujemy!

Punkt ósmy. Kolejna historyczna miejscowość z krzyżackim rodowodem w tle – to Fiszewo. Ruiny średniowiecznego kościoła z końca XIV na początek wraz z dramatyczną historią spalenia kościoła na „prima aprilis” w 1948 r. oraz „podejrzaną” legendą, jakoby kościół fiszewski był połączony podziemnym tunelem, łączącym go z zamkiem malborskim. Kolejny punkt to cmentarz ewangelicko-mennonicki z najpiękniejszą historią mennonicki jaka się tu dokonuje na naszych oczach. Jest to historia jednej steli mennonickiej, świadka pochówku czwórki małych dzieci z Preußisch Königsdorf, czyli Oleśna z 1851 roku (pierwszy pochówek). Otóż natura „otacza opieką” to miejsce, otulając pniem klonu stelę (obrasta ją) – jest to swoiste wręcz, „pojednanie” się sił natury z zaświatem.

Punkt dziewiąty. Przejazd przez najwyższy punkt na Żuławach Elbląskich w miejscowości Błotnica, który wynosi 11, 4 m n.p.m. a zwane jest Wyniesienie Jegłownickie lub „Żuławska Góra”.

Jeszcze raz serdecznie dziękujemy wszystkim uczestnikom wycieczki za aktywny udział i niezwykłe zainteresowanie przepięknymi Żuławami Elbląskimi! Podziękowania kieruję także do Pani Aleksandry Szymańskiej z redakcji Dziennika Elbląskiego i zapraszam do lektury relacji na stronie Dziennika: : Fotorelacja Dziennik Elbląski oraz w dzisiejszym wydaniu papierowym (strona 4-5). Nowy cykl wycieczek „Z przewodnikiem PTTK za miasto” – rozpoczęty! Do zobaczenia na trasach!

Leszek Marcinkowski